Προκαλώντας και παρουσιάζοντας για ακόμα μία φορά εντελώς ανιστόρητες και λαθεμένες απόψεις, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, κατά την αναχώρησή του από την Τουρκία για τις Η.Π.Α., δήλωσε, την Κυριακή 21/09/2025 ότι ....«η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας ακολουθείται με ένα βαθύ όραμα, προσέγγιση και προοπτική εμπνευσμένη από τον δικέφαλο Σελτζουκικό Αετό» (!).
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Τούρκος πρόεδρος κάνει παρόμοια αναφορά. Ενδεικτικά, τον Οκτώβριο του 2021 είχε δηλώσει ότι ο «δικέφαλος αετός του Βυζαντίου αποτελεί τουρκική κληρονομιά», προκαλώντας σάλο και έντονες αντιδράσεις στη χώρα μας.
Μήπως έχει δίκιο όμως ο Ερντογάν; Ποια είναι η πραγματικότητα για τον δικέφαλο αετό;
Με έμβλημα τον δικέφαλο αετό στη σημαία τους οι Σελτζούκοι στη μάχη του Μαντζικέρτ (1071)
Πραγματικά οι Σελτζούκοι τον 11ο αιώνα είχαν σαν έμβλημά τους τον δικέφαλο αετό, ο οποίος κοσμούσε τη στέψη του Σελτζούκου βασιλιά στη Μοσούλη από το 1058. Από τότε έγινε έμβλημα του Σουλτανάτου της Ρωμανίας (Μικράς Ασίας). Στην ολέθρια για το Βυζάντιο και τον ελληνισμό μάχη του Μαντζικέρτ (1071), όπου ο Ρωμανός ο Διογένης και τα στρατεύματά του ηττήθηκαν από τους Σελτζούκους του Αλπ Αρσλάν, οι τελευταίοι είχαν στη σημαία τους ως έμβλημα τον δικέφαλο αετό.
Ο δικέφαλος αετός όμως δεν ήταν επινόηση των Σελτζούκων, καθώς υπάρχουν αναφορές γι’ αυτόν από τα πανάρχαια χρόνια. Σήμερα είναι ταυτισμένος με το Βυζάντιο, αλλά και την Ορθόδοξη Εκκλησία. Το βέβαιο είναι ότι ο δικέφαλος αετός αποτέλεσε σύμβολο του Βυζαντίου μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους το 1204. Υπάρχουν όμως και αναφορές για υιοθέτησή του νωρίτερα. Το βέβαιο είναι, ότι οι Έλληνες είχαν ως σύμβολο τον δικέφαλο αετό, τουλάχιστον από το 1600 π.Χ., όπως φαίνεται στο ταφικό εύρημα από τις Μυκήνες που εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας.
Ο δικέφαλος αετός στην αρχαιότητα
Ο αετός ήταν από τα πανάρχαια χρόνια το ισχυρότερο πτηνό του ουρανού και συνδέθηκε με πολλούς μύθους και παραδόσεις που σχετίζονται με βασιλιάδες και άλλα σημαίνοντα πρόσωπα. Ο δικέφαλος αετός εμφανίζεται και στην ελληνική μυθολογία. Όπως αναφέρει ο Στράβων, ο Δίας έστειλε δύο αετούς, οι οποίοι ήταν τα αγαπημένα του πτηνά, τον ένα προς την Ανατολή και τον άλλον προς τη Δύση, θέλοντας να βρει πού ήταν το κέντρο της Γης. Οι δύο αετοί συναντήθηκαν πάνω από τους Δελφούς που ονομάστηκαν από τότε «Ομφαλός της Γης». Σε ανάμνηση αυτής της παράδοσης είχαν στηθεί δύο χρυσοί αετοί πάνω στον λίθινο ομφαλό που βρισκόταν μέσα στον ναό του Απόλλωνα, στους Δελφούς.
Σε διάφορα ευρήματα από τις Μυκήνες (περίπου 1600 π.Χ.) και τη Σπάρτη (ναός της Ορθίας Αρτέμιδος, 8ος αι. π.Χ.) βρέθηκαν οι δίδυμοι αετοί σε κοσμήματα, ακόμα και σε πόρτες από ελεφαντόδοντο. Στις Μυκήνες, αποτελούσαν σύμβολο εξουσίας.
Το χρυσό περιδέραιο από δέκα ελάσματα σε σχήμα ζεύγους αντιθετικών αετών (Μυκήνες, ταφικός κύκλος, Α’ Τάφος, αριθμός ευρήματος Π689), που εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών και χρονολογείται από το 1600 π.Χ., όπως βλέπετε και στις σχετικές φωτογραφίες, αποτελεί αδιάψευστη μαρτυρία για χρήση του δικέφαλου αετού ως εμβλήματος από τους προγόνους μας, τουλάχιστον εδώ και 3500 χρόνια!
Υπάρχουν πολλές αναφορές για χρήση του δικέφαλου αετού από τους Χετταίους, οι οποίοι γύρω στο 1500 π.Χ. είχαν ιδρύσει αυτοκρατορία και πολιτισμό στη σημερινή Μικρά Ασία, την υπόλοιπη Τουρκία, την Αρμενία, το Ιράν και μέρος της Συρίας. Οι Χετταίοι εξαφανίστηκαν ως λαός τον 9ο-8ο αι. π.Χ. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι αρχαίοι συγγραφείς δεν κάνουν καμία αναφορά σε αυτούς και μόλις τον 19ο αιώνα αρχίζουν κάποιοι αρχαιολόγοι να αντιλαμβάνονται την ύπαρξή τους.
Ο δικέφαλος αετός που εμφανίζεται στα ανάγλυφα εμβλήματα πάνω στα μικρασιατικά τείχη του Bogahaz- Keui, του Iasili-Kaia και του Euinyk, χρονολογείται από τον 13ο αι. π.Χ. Στις περιοχές αυτές κυριαρχούσαν τότε οι Χετταίοι.
Φαίνεται όμως ότι τόσο οι Σελτζούκοι, όσο και οι Τουρκομάνοι εμπνεύστηκαν από τα παραπάνω και τα χρησιμοποίησαν ως εμβλήματα. Φυσικά, οι Τούρκοι δεν υπήρχαν ούτε κατά διάνοια τον 13ο αι. π.Χ. στη Μικρά Ασία. Είναι γνωστό, ότι τόσο οι Τούρκοι, όσο και άλλοι γειτονικοί μας λαοί, οικειοποιούνται με περισσή ευκολία ελληνικά, ρωμαϊκά και βυζαντινά μνημεία σε μία προσπάθεια να παρουσιάσουν ένα παρελθόν, με το οποίο δεν έχουν καμία απολύτως σχέση…
Ο αετός ως σύμβολο εξουσίας
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι και οι Ασσύριοι ήταν οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν τον αετό ως στρατιωτικό σύμβολο. Στην Ευρώπη, ως σύμβολο ισχύος, χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Μέγα Αλέξανδρο. Εκείνος όμως που τον μονιμοποίησε ως έμβλημα κρατικής δύναμης ήταν ο δημιουργός του μεγάλου ελληνιστικού βασιλείου της Αιγύπτου, Πτολεμαίος Α’ ο Σωτήρ, ο οποίος αποτύπωσε στα νομίσματά του τον αετό, καθισμένο πάνω σε κεραυνό για να συμβολίζει τη δύναμη του βασιλιάδων της Αιγύπτου.
Και στη Ρώμη η χρήση του αετού ως συμβόλου υπήρξε πολύ μεγάλη. Σύμφωνα με τους ρωμαϊκούς μύθους ένας αετός ανήγγειλε στον Ταρκύνιο ότι θα ανέβαινε στον βασιλικό θρόνο. Ο αετός παρέμεινε σύμβολο και της ρωμαϊκής δημοκρατίας, αργότερα υιοθετήθηκε και γενικεύτηκε η χρήση του ως συμβόλου από την αυτοκρατορική Ρώμη.
Ο αετός και ο δικέφαλος αετός στο Βυζάντιο
Στο Βυζάντιο, γίνεται αναφορά για αετό που ήταν υφασμένος πάνω σε ιμάτια, στα χρόνια του Κωνσταντίνου Ζ’ του Πορφυρογέννητου (905-959). Δεν γίνεται αναφορά όμως αν πρόκειται για έναν αετό ή για δικέφαλo αετό. Πάντως, το συγκεκριμένο ιμάτιο (ρούχο, ένδυμα) ονομαζόταν «αετός».
Σύμφωνα με την παράδοση, ο Βασίλειος ο Μακεδών (812-886) λέγεται ότι είδε στο όνειρό του αετό και όταν έγινε αυτοκράτορας (867) έβαλε στη σημαία του έναν αργυρό
αετό. Πάντως, ο αετός δεν χρησιμοποιήθηκε ως εθνικό σύμβολο, αλλά είχε περισσότερο διακοσμητικό χαρακτήρα.
Το βέβαιο είναι ότι ο δικέφαλος αετός ως κατεξοχήν βυζαντινό σύμβολο χρησιμοποιήθηκε μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους, το 1204. Φαίνεται ότι αυτό έγινε από τον αυτοκράτορα της Νίκαιας Θεόδωρο Α’ Λάσκαρι (1206-1222), το 1208 κατά την ενθρόνισή του ως «Βασιλεύς Ρωμαίων». Στον λόγο (Silentium) που εκφώνησε τότε, ο Λάσκαρις τόνισε ότι με τη βοήθεια του Θεού θεωρεί τον εαυτό του «πατέρα» όλου του ρωμαϊκού κράτους. Αποστολή του ήταν η ανάκτηση των εδαφών που είχαν καταληφθεί από τους Φράγκους στη Δύση και τους Σελτζούκους στην Ανατολή και η αποκατάσταση της εδαφικής ενότητας της Αυτοκρατορίας.
Ευρύτερη καθιέρωση του δικέφαλου αετού στο Βυζάντιο έγινε μετά την ανακατάληψη της Πόλης το 1261 από τον Ανδρόνικο Β’ Παλαιολόγο (1282- 1328). Πάντως, ο δικέφαλος αετός ήταν σε χρήση και από τους Παλαιολόγους δεσπότες του Μυστρά, όπως προκύπτει και από το μαρμάρινο ανάγλυφο δικέφαλου αετού, στο δάπεδο του Αγίου Δημητρίου, μητροπολιτικού ναού του Μυστρά. Εκεί γονυπετούσαν οι δεσπότες κατά τη Μεγάλη Είσοδο.
Οι αναφορές σε δικέφαλο αετό είναι πολλές κατά τα τελευταία χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ενώ πλέον το ίδιο σύμβολο εμφανίζεται και σε νομίσματα (π.χ. του αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Μανουήλ Κομνηνού, αλλά και του δυνάστη της Λέσβου Δορίνου Γατελούζου).
Εκτός από το Βυζάντιο, ο δικέφαλος αετός υιοθετήθηκε από την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, τους Αψβούργους της Αυστρίας, τους Ρομανόφ της Ρωσίας και τους οσποδάρους (ηγεμόνες) της Μολδαβλαχίας.
Ο δικέφαλος αετός στην Εκκλησία
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιερεμίας Β’ ο Τρανός (1572-1594), ο οποίος με τη χειροτονία του Ρώσου Πατριάρχη Ιώβ (1588) κορύφωσε το κύρος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ήταν ο πρώτος που κόσμησε με τον δικέφαλο αετό τον πατριαρχικό θρόνο το 1574. Από το 1703, επί πατριαρχίας Γαβριήλ Γ’, κοσμεί και τον άμβωνα. Κατά τη χειροτονία Επισκόπου, ο χειροτονούμενος πατά επί του συμβόλου του δικέφαλου αετού του σολέα, του διαστήματος δηλαδή μεταξύ του κυρίως ναού και της Ωραίας Πύλης. Ο δικέφαλος αετός κοσμεί συχνά τα καλύμματα του δισκοπότηρου και
τον αέρα. Αήρ (αέρας) ονομάζεται το τεμάχιο υφάσματος που φέρει στους ώμους του ο ιερέας κατά τη Μεγάλη Είσοδο στα Άγια της Θείας Λειτουργίας.
Συνεπώς, ο σελτζουκικός δικέφαλος αετός αποτελεί οικειοποίηση ή αντιγραφή ενός συμβόλου των Χετταίων ή των Αρμενίων που πιθανότατα τον χρησιμοποιούσαν από τον 3ο μ. Χ. αιώνα και σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογούνται τα λεγόμενα του Ερντογάν…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.